Doku
Canlıları oluşturan en küçük yapı birimi hücredir. Hücrelerin benzer özellikte olanlarının bir araya gelmesiyle oluşturduğu yapılara doku denir.
Örneğin; kan hücrelerinin bir araya gelmesi ile kan,sinir hücrelerinin bir araya gelmesi ile sinir, kemik hücrelerinin bir araya gelmesiyle de kemik dokuları oluşmaktadır. Yani benzer hücreler tarafından oluşturulan yapıların genel adı doku‘dur.
(Hücre – Doku – Organ – Sistem – Organizma) yani kısaca açıklamak gerekirse; hücreler birleşerek dokuları, dokular organları, organlar sistemleri, sistemler de organizmayı oluşturmaktadır.
Doku Grupları
Dokular bitkisel dokular ve hayvansal dokular olarak 2 gruba ayrılırlar. Bu doku grupları da kendi içlerinde gruplara ayrılmaktadır. Şimdi gelin hep birlikte bu doku grupları neymiş bir bakalım.
Bitkisel Dokular
Bitkilerin kökleri, yaprakları, gövdeleri farklı doku grupları tarafından oluşmaktadır. Bitkisel dokular kendi içinde 4 gruba ayrılırlar. Bunlar;
1- Meristem Doku
Bitkilerde büyümeyle alakalı olan dokulardır. Meristem hücrelerinden oluşan meristem dokuları farklılaşmaya uğrarlar ve bu şekilde yeni dokuları oluştururlar. Bu farklılaşmalar sonucu bitkide büyüme meydana gelmektedir.
2- Temel Doku
Temel dokular adından da anlaşılacağı gibi bitkilerin temel yapısını oluşturan dokulardır.
3- İletim Doku
İnsan vücudunda bulunan damarlar gibidir. Bitkide su ve minerallerin taşınmasını sağlarlar.
4- Örtü Doku
Örtü doku; kök, yaprak ve diğer kısımların örtüsünü oluştururlar. Bitkilerin gaz alışverişi sırasında su kaybetmesini en aza indiriler.
Hayvansal Dokular
Hayvansal dokular kendi aralarında yapı ve işlevlerine göre 6 gruba ayrılırlar. Bunlar; bağ doku, epitel doku, kas doku, sinir doku, kıkırdak doku ve kemik dokudur.
1- Bağ Doku
Vücut savunmasına ve yumuşak iç organların desteklenmesini ve korunmasını sağlarlar.
2- Epitel Doku
Epitel doku; canlı vücudunun dış ve iç yüzeyini örten dokulara verilen addır. Epitel dokunun görevleri; vücudu koruma, duyular, bazı maddelerin vücut emilimini sağlamak ve salgı yapmadır. Epitel dokular üç bölümden meydana gelirler.
- Örtü Epitel; Vücudun iç ve dış yüzeyini saran dokudur.
- Bez (Salgı) Epitel; Salgı yapabilen epitel hücrelerdir. Tek hücreli ve çok hücreli olmak üzere iki tür bez epiteli vardır.
- Duyu Epitel; Duyularımızla ilgili olan epitel dokulardır. Dilde tat almamızı, burunda koku almayı, gözlerde ve deride uyarılmayı sağlayan epitel hücrelerdir.
3- Kıkırdak Doku
Kıkırdak dokular; kıkırdak hücrelerinden meydana gelmektedir. Kıkırdak dokularda kan damarı yoktur. Bu nedenle besinlerin alınması ve atılması difüzyon yöntemiyle yapılmaktadır.
4- Kemik Doku
Kemik hücrelerinin bir araya gelmesiyle oluşan dokulardır. Hücrelerin birleşmesinde aralarında bulunan ara madde vardır. Kemik dokuda ara madde organik ve inorganik maddelerden oluşur. Organik kısım; proteinden ve kollajen liflerden, inorganik kısım ise; kalsiyum fosfat, kalsiyum karbonat, magnezyum ve potasyum gibi maddelerden oluşmaktadır. Kemik dokusu kendi içinde; sıkı kemik doku ve süngersi kemik doku olarak ikiye ayrılır.
5- Kan Dokusu
Kan dokusu; alyuvar, akyuvar, kan pulcukları ve plazmadan (sıvı kısımdan) oluşmaktadır.
6- Kas Dokusu
Kas dokular; canlılarda hareket etmeyi sağlayan dokulardır. Bu dokuda bulunan hücrelerin arasında başka bir madde bulunmaz. Kas dokusu hücrelerinin içinde kasılmayı sağlayan aktin ve miyozin adında yapılar bulunur.